Nie ma ważniejszego postanowienia noworocznego niż̇ „zadbać o własne zdrowie i życie”. Rolą edukacji seksualnej jest bowiem nie tylko zwiększanie świadomości na temat zróżnicowania seksualnego, możliwości w seksie, uczenie otwartości na seks, czy swoisty rozwój własnej seksualności, ale również informowanie o KONIECZNOŚCI wykonywania badań profilaktycznych i samobadań.

Wiele z nich można śmiało wykonać w zaciszu własnego domu. Na resztę prywatnie umówimy się do lekarza na kolejny tydzień, a wizytę na NFZ na pewno można „upolować” termin nie dalszy niż styczeń 2023. Dlatego nic nie stoi na przeszkodzie, by zacząć już dziś!

Samobadanie piersi należy wykonywać co najmniej raz w miesiącu, tego samego dnia cyklu (fazy hormonalne cyklu mogą modyfikować odbiór tkanki w dotyku) i najlepiej przeprowadzać je w pierwszej fazie cyklu (2 do 5/8 dni po krwawieniu). Ten moment jest polecany ze względu na stosunkowo niski poziom progesteronu, który jest hormonem zwiększającym bolesność piersi, ale także ich rozmiar. Samobadanie piersi w drugiej fazie cyklu może być nieprzyjemne, ale przede wszystkim stresujące — wtedy bowiem wiele kobiet zauważa u siebie liczne „guzki”, które najczęściej są jednak niczym innym jak powiększoną tkanką gruczołu.

Jak się badać?

Najpierw piersi obserwujemy, oglądamy — zdrowa pierś ma regularny kształt, nie posiada zasinień, kolor jest jednolity, a z brodawki sutkowej nie sączy się żaden płyn. Następnie delikatnie dotykamy, a także naciskamy i zataczamy kółka wzdłuż piersi, z góry na dół, , od środka na zewnątrz oraz od środka na zewnątrz promieniście (w internecie znajdziecie sporo klarownych grafik) . Warto pierś przy badaniu palpacyjnym „podzielić” na 4 ćwiartki, strefy i każdą z nich dokładanie przebadać.

Badamy się powoli, bardzo dokładnie, nie pomijając żadnego fragmentu. Na początku warto spróbować samobadania piersi częściej, regularniej- np. co sobotę – mamy wtedy szansę na zauważenie zmian wynikających z funkcjonowania hormonalnego i dokładniejsze poznanie swojego ciała. Dzięki temu możemy szybko zweryfikować na ile niepokojące powinno być wyczute zgrubienie, a na ile jest ono dla nas typowe na parę dni przed miesiączką.

Co istotne – piersi nie powinny boleć. A w przypadku większych piersi, bardziej gruczołowatych samobadanie może być trudne, a wręcz niemożliwe. W takim przypadku koniecznością staje się coroczne USG piersi a w przypadku dalszych wskazań także mammografia.

Na co uważać?

Alarmujące powinne być: wyciek z brodawki, wyczuwalne guzki, zgrubienia, zwłóknienia, powiększone węzły chłonne pod pachami, zmiana wielkości piersi, przebarwienia na piersiach, opuchlizna, ból, tkliwość piersi.

Jądra – najlepszy czas na samobadanie to czas kąpieli – moszna jest wtedy rozluźniona, a jądra są osadzone w niej swobodnie. Jądra sprawdzamy osobno. Należy chwycić jądro pomiędzy kciuk i palec wskazujący. Powoli przesuwać jądro w palcach, delikatnie je masując. Zdrowe jądro powinno być miękkie, elastyczne, gładkie. Zupełnie naturalnym jest, jeśli jedno jest większe od drugiego. Jądra nie powinny boleć, nie powinniśmy wyczuwać zgrubień, zwłóknień, guzków.

A z czym i kiedy udać się do gabinetu lekarza?

Kobiety – cytologia najlepiej raz w roku – wykonywana przez ginekologa lub położną. Zakładany jest wziernik, a następnie wymaz pobierany jest za pomocą specjalnej „miotełki”, szczoteczki cytologicznej. Polecana jest metoda LBC – cytologii na podłożu płynnym – uznawana za bardziej precyzyjną. Cytologię na NFZ wykona każda osoba z szyjką macicy po 25 roku życia co 3 lata. Cytologia jest najlepszą metodą profilaktyki nowotworu szyjki macicy, a jest to nowotwór niedający objawów, potrafiący rozwijać się szybko i niepostrzeżenie a także – o wysokim stopniu pełnej remisji, wyleczalności jeśli wykryje się go szybko!

USG transwaginalne – przynajmniej raz do roku – w tym przypadku jeżeli to możliwe warto wybierać lekarzy pracujących na nowoczesnym sprzęcie. USG pomaga ocenić pracę jajników, przyrost endometrium, ale także większe zmiany – jest to m.in. wczesna profilaktyka nowotworu endometrium, trzonu macicy, jajnika lub mięśniaków.

USG piersi – USG piersi po raz pierwszy warto wykonać w wieku 20 lat, a następnie powtarzać je co 2 lata. Po 30-stce na badanie zgłaszaj się co roku. Tym bardziej jeżeli wiesz o obciążeniu genetycznym, planujesz ciążę, Twoje piersi nie współpracują podczas samobadania (gęsto utkana tkanka gruczołowa). USG piersi można wykonywać w ciąży!

Mężczyźni – badanie jąder przez lekarza urologa. Proponowana częstotliwość co 3 lata. Profilaktyka nowotworu prostaty – oznaczenie poziomu PSA we krwi oraz badanie proktologiczne w przypadku nieprawidłowych wyników PSA oraz obciążenia genetycznego.

Ponadto warto rozważyć badania krwi, regularnie sprawdzać poziom hormonów, elektrolitów, lipidogram, funkcjonowanie tarczycy, mierzyć ciśnienie tętnicze. Jeśli nie masz stałego partnera łóżkowego i nie używasz prezerwatyw – badanie profilaktyczne na STI/STD (zakażenia przenoszone drogą płciową), a także na wirusowe choroby w ten sposób przenoszone (WZW, HIV, HCV i in.) również jest istotne. Będzie istotne także, jeśli właśnie zmieniamy partnera seksualnego i w nowej relacji chcemy uprawiać seks bez prezerwatywy.