Wenera (czyli Wenus), to bogini miłości. Od niej nazwano też dość paskudne tejże miłości skutki. Choroby przenoszone drogą płciową, weneryczne, STD (Sexually Transmitted Diseases), towarzyszą ludziom od zarania dziejów. Na niektóre z nich lekarstwa wynaleziono dopiero niedawno, na inne nadal nie. Stąd tak ważne jest, by z rozwagą podchodzić do okazjonalnych kontaktów seksualnych.

Najwyższą skuteczność w przeciwdziałaniu zakażeniem chorobami wenerycznymi dają prezerwatywy – nie są zbyt lubiane, jednak nieraz lepiej to, niż problem, który może zostać z nami do końca życia. Jednak nie wszystkie choroby weneryczne „łapie się” podczas seksu, więc profilaktyka i higiena powinny dotyczyć także innych aspektów życia. Najlepszym tego przykładem jest korzystanie z toalet publicznych. Ważne jest także, by nie lekceważyć pewnych objawów, jak krostki, wysięki czy zapachy.

O chorobach wenerycznych mawiano kiedyś, że są wstydliwe i faktycznie mogły być tajone przed lekarzami czy bliskimi. Obawiano się wtedy (głównie kobiety) posądzenia o niewłaściwe zachowanie, grzeszne prowadzenie się, nierząd, zdradę i inne inwektywy, charakterystyczne dla średniowiecza – nawet jeśli było to raptem 100 lat temu.

Syfilis, czyli kiła

Syfilis to najbardziej znana choroba weneryczna, przewyższająca w tej materii nawet AIDS. W obu przypadkach można zresztą wymienić wiele sławnych osób, które chorowały bądź umarły (ze wskazaniem na to drugie) z tego powodu. Pochodzenie syfilisu nie jest do końca znane – a dokładniej rzecz biorąc, są dwie teorie tego dotyczące.

Franca – co to za choroba?

Potoczna nazwa syfilisu, czyli franca albo choroba francuska, odnosi się do tego, że po raz pierwszy na masową skalę odnotowano w okolicach roku 1495 zachorowania wśród żołnierzy francuskich, biorących udział w jednej z ówczesnych wojen. Zdaniem części archeologów była ona spotykana już setki lat wcześniej, o czym mają świadczyć szkielety z charakterystycznymi dla kiły zmianami, datowane na X wiek.

Wysnuwa się przy tym teorię, że bakterie wywołujące syfilis żyły wraz z ludźmi, jednak nie przemieszczały się zbytnio, aż właśnie do XV wieku. Wojny były codziennością, a za nimi szła migracja ludności. Co więcej, za mundurem panny sznurem – a dokładniej rzecz biorąc panie lekkich obyczajów. Żołnierze korzystali z ich usług, a na podbijanych terenach powszechne były gwałty, co prowadziło do rozszerzania się zachorowań.

Druga teoria niestety także dotyczy gwałtów. Tych masowo dopuszczali się „odkrywcy” Ameryki – zarówno Północnej, jak i Południowej. W myśl ówczesnych przekonań rdzenni mieszkańcy tego terenu byli dzikusami i poganami, więc można było z nimi robić, co się chce, bez żadnego grzechu – z czego konkwistadorzy i osadnicy amerykańscy korzystali chętnie i wytrwale.

Tu również za wojskiem szły prostytutki i domy publiczne, więc obieg bakterii był podobny jak w pierwszym przypadku. Według tej teorii syfilis miał być powszechny wśród Indian, którzy jednak przechodzili go łagodnie. Europejczycy natomiast nie do końca.

Syfilis – leczenie rtęcią i arszenikiem

Zanim wynaleziono antybiotyki, syfilis był chorobą z dużym prawdopodobieństwem śmiertelną. Leczenie, jak to w ówczesnych czasach, również mogło prowadzić do śmierci. Wykorzystywano w tym celu bardzo ciekawe środki. Jednym z nich była rtęć w postaci tabletek, plastrów, mazideł, oparów.

Oczywiście chętnie w towarzystwie upuszczania krwi. Jedną z metod było też np. rozcinanie ciała i wcieranie maści z rtęcią w kości. Bolesne… Chociaż bywało skuteczne, podobnie jak arszenik, który również stosowano. Dopiero wynalezienie penicyliny spowodowało, że choroba stała się uleczalna. Na całe szczęście, bo naprawdę łatwo się nią zarazić – pocałunki, seks oralny, waginalny, analny, czyli szeroki pakiet aktywności, może przynieść kontakt z krętkiem bladym…

Syfilis – objawy

Objawy syfilisu pojawiają się zwykle około 3 tygodni po zakażeniu. Najczęściej są to małe, drobne krostki, pokrywające miejsca intymne, ale też sutki. Ten pierwszy okres (ok. 3 miesiące do 2 lat!) jest też najbardziej zaraźliwy. Przy czym do zarażenia dochodzi przez kontakt z wydzielinami (krostami, wrzodami), nie przez dotyk, czy drogę kropelkową.

Najbardziej znanym i rozpoznawalnym objawem są okrągłe grudki na skórze – bezbolesne, więc niebudzące podejrzeń. Owrzodzenia (etap pierwotny) mogą zniknąć niezauważone, natomiast kilkanaście tygodni później objawy zmieniają się. Jest to etap wtórny, dla którego charakterystyczna jest nieswędząca wysypka i tzw. kłykciny płaskie, czyli spore zmiany o wilgotnej powierzchni, które są bardzo zaraźliwe. Zmiany skórne czy śluzówkowe często nie pozwalają często jednoznacznie określić przyczyny choroby, czy też jakiejś wykluczyć. Zawsze więc, gdy pojawi się wysypka w okolicy miejsc intymnych, warto zasięgnąć porady lekarza.

Kiła na penisie

W przypadku mężczyzn zmiany chorobowe mogą być widoczne na żołędzi. W pierwszym etapie to drobne, niekiedy ledwo się wyróżniające, plamki czy krostki. Jeśli jednak wcześniej ich nie było, to naprawdę nie można ich bagatelizować. Kontakt z penisem w czasie seksu oralnego może wystarczyć, by zarazić kiłą osobę partnerującą. Objawy kiły na penisie zdecydowanie łatwiej zaobserwować, niż u kobiet, gdzie mogą dotyczyć pochwy czy szyjki macicy.

To niszczy syfilis – nos, skóra …

Wysypka brzmi łagodnie, prawda? Niestety, objawy kiły przez kilka pierwszych lat można zwyczajnie przeoczyć. Jeśli leczenie nie jest wdrożone, to wchodzi ona w tzw. stadium późne, któremu zawdzięcza swoją złą sławę. Około 7-12 lat od zakażenia zaczynają następować zmiany w układzie krwionośnym, sercowym, nerwowym, kościach, mózgu, twarzy (nos siodełkowaty).

Pojawiają się wrzody (kilaki) z brzydką, ciągnącą się wydzieliną. Konieczna jest terapia antybiotykami, raczej w szpitalu. Nie daje pewności wyzdrowienia, bo kiła może powodować powikłania w wielu narządach i prowadzić do innych chorób. Może też zostać przeniesiona na płód, mówimy wtedy o kile wrodzonej u dziecka.

Zaczęliśmy od średniowiecza i Kolumba, a jak rzecz ma się dzisiaj? Otóż nadal jest to jedna z najczęstszych chorób wenerycznych. Dotyka więcej osób niż AIDS/HIV. Co gorsza, jest rozpoznawana coraz częściej.

Rzeżączka, czyli tryper

Wywoływana przez Gram-ujemne dwoinki rzeżączki. Należy do chorób wenerycznych, jednak można się nią zarazić również przez używanie np. wspólnego ręcznika czy deski klozetowej. Ta choroba również może przebiegać z minimalnymi objawami. Jeśli występują, to u mężczyzn są to swędzenie cewki moczowej, ropna wydzielina, obrzęk żołędzi, swędzenie odbytu.

U kobiet pierwsze objawy dotykają szyjki macicy, czuć ból, dyskomfort, które często są lekceważone lub mylone z innymi dolegliwościami. Nieleczona rzeżączka może wywołać bolesne upławy. Co ciekawe – i niebezpieczne – bakterie rzeżączki mogą zaatakować także gardło, skórę, stawy, oczy, a powikłania prowadzić do zakażenia układu moczowo-płciowego, zapalenia opon mózgowych, bezpłodności. Leczenie polega na podaniu antybiotyków – choroba jest uleczalna.

Chlamydioza, czyli chlamydia

Choroba, wywoływana przez bakterię Chlamydia trachomatis, także leczona jest antybiotykami i uleczalna zwykle bez problemu (ok. 98% skuteczności). Niestety, to kolejna z chorób wenerycznych, które są lekceważone i mogą mieć słabo odczuwalne objawy. Szacuje się, że występują u około 10% mężczyzn i 20% kobiet.

W przypadku mężczyzn jest to zwykle zapalenie cewki i wydzielina ropna z niej i pieczenie przy oddawaniu moczu. U kobiet bolesne upławy, krwawienie, ból przy oddawaniu moczu, czasem też ból macicy, jajników, podbrzusza. Powikłania są bolesne i mogą mieć nieodwracalne skutki. W pakiecie możemy to otrzymać zapalenie jajowodów, macicy, najądrza, cewki moczowej, stawów, spojówek.

Chlamydioza jest też jednym z głównych powodów bezpłodności – w skali świata… W Polsce chlamydioza występuje bardzo sporadycznie. W teorii rozpoznaje się bowiem 200-400 przypadków zarażenia w skali roku. Tymczasem badania przesiewowe prowadzone w krajach, w których służba zdrowia funkcjonuje poprawnie, pozwalają estymować liczbę zakażonych nawet na 20% populacji (aktywnej seksualnie). Nie pierwszy raz okazuje się, że jeśli kogoś się nie bada, to nie będzie chory.

HPV, czyli kłykciny kończyste

Około 30% typów wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) przenosi się drogą płciową. Jest on bardzo powszechny i zróżnicowany. Może wywoływać zmiany łagodne i nowotworowe (rak szyjki macicy, prącia). Tutaj też nie ma statystyk i nie wiadomo, ile osób choruje, ale widoczny jest progres, czyli wzrost zachorowań.

Dotyczy on głównie grupy aktywnych seksualnie i niebędących w stałych związkach, czyli ludzi młodych. Szacunki mówią, że kłykciny i inne zmiany wywołane przez HPV dotyczą 1 osoby na 100 (aktywnych seksualnie). Te kłykciny to inaczej brodawki występujące w miejscach intymnych, okolicach odbytu, śluzówce. Jest tak wiele typów wirusa (ponad 100), że ciężko mówić o jednym rodzaju objawów czy wyglądzie brodawek, które równie dobrze mogą być rozrzucone, jak łączące się w większe powierzchnie. Nie ma też jednego sposobu leczenia.

Czy można się kochać podczas HPV?

Rodzi to ryzyko zakażenia, które może minąć, być uleczalne lub nie. Na takie pytanie może odpowiedzieć tylko lekarz, który zleci oznaczenie typu wirusa. Do tego momentu sugerujemy powstrzymać się od kontaktów seksualnych, w tym oralnych.

Kandydoza, drożdżyca, czyli grzybica narządów płciowych

Zakażenie wywołuje kontakt z grzybami z rodzaju Candida. Może dojść do niego na drodze kontaktów seksualnych, ale także np. antybiotykoterapii czy przewlekłej choroby lub w miejscach publicznych (basen, toaleta). Objawy to świąd, pieczenie, bolesne i upławy. Charakterystyczne jest także parcie na mocz i bolesność w czasie jego oddawania oraz specyficzny zapach drożdży (czyli grzybów właśnie). Drożdżyca może występować także w jamie ustnej, przełyku, układzie pokarmowym, płucach, na skórze, paznokciach. Ta choroba ma wiele postaci, objawów, sposobów leczenia.

AIDS, czyli HIV

Zakażenie wirusem HIV powoduje chorobę zwaną jako AIDS. Kilkadziesiąt lat temu była śmiertelna. Obecnie można z nią żyć i spowalniać. Nadal jednak sugerowana jest szczególna ostrożność, zwłaszcza u osób z tzw. grupy ryzyka. Dużym problemem AIDS jest fakt, że może rozwijać się bezobjawowo przez lata, w czasie których chóry będzie zarażał innych. Tej chorobie poświęcamy osobny artykuł.

Podsumowanie

Drogą płciową można zarazić się również innymi chorobami, niż wyżej wymienione. Wirusowe zapalenie wątroby, owsica, wrzód weneryczny, opryszczka HSV-2, mięczak zakaźny, rzęsistkowica, świerzb, wszawica łonowa… Zwykle sposobem, by uchronić się przed nimi, jest po prostu używanie prezerwatywy i staranne dobieranie partnerów i partnerek seksualnych. Jak pisała na blogu Natalia Grubizna, czyli znana wszystkim proseksualna.pl, Seks nieplanowany nie oznacza nieprzemyślany! a prezerwatywa nie zajmuje wiele miejsca w kieszeni… (Nieplanowany seks – jak się do niego przygotować?)

Dlatego zawsze, jeśli widzimy niepokojące objawy, należy skonsultować się z lekarzem. Niepokojące, czyli wszelkiego rodzaju ból, dyskomfort, swędzenie, pieczenie, wyciek ropny, dziwny zapach w okolicach cewki moczowej, warg sromowych, żołędzi, przedsionka pochwy, odbytu. Choroby weneryczne tylko czasem mijają samoistnie, a prawie zawsze da się je wyleczyć. To robi różnicę.

Przypominamy także apel Olgi Woźnej z simulpsycholog.pl – Postanowienie na nowy rok – profilaktyka!, która obejmuje również testy na choroby przenoszone drogą płciową.

Bibliografia:

  1. Aleksandra Urbaniak, 15 chorób przenoszonych drogą płciową, online: https://www.poradnikzdrowie.pl/seks/choroby-intymne/15-chorob-przenoszonych-droga-plciowa-aa-G1cG-TeEH-eKkb.html, dostęp 14/12/2022
  2. Marta Roszkowska, Choroby weneryczne: czym są i jak się objawiają u mężczyzn i kobiet?, online: https://dimedic.eu/pl/wiedza/choroby-weneryczne-czym-sa-i-jak-sie-objawiaja-u-mezczyzn-i-kobiet , dostęp 14/12/2022
  3. Anna Joniec–Bieniek, Choroby weneryczne – wszystko, co musisz o nich wiedzieć, online: https://mamabezrecepty.pl/choroby-weneryczne-wszystko-co-musisz-o-nich-wiedziec/, dostęp 14/12/2022
  4. Mariusz Błoński, Wiemy, skąd się wziąl syfilis, online: https://kopalniawiedzy.pl/syfilis-Krzysztof-Kolumb-Europa-Ameryka,14821, dostęp 14/12/2022
  5. Julia Obrycka, Kiła – choroba, która kształtowała bieg historii, online: https://histmag.org/Kila-choroba-ktora-ksztaltowala-bieg-historii-Video-22018, dostęp 14/12/2022
  6. Ewa Stanek-Misiąg, wywiad z dr Anna Szwabowicz, Ile razy można chorować na kiłę?, online https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/wywiady/222674,ile-razy-mozna-chorowac-na-kile, dostęp 14/12/2022
  7. Endy Gęsina-Torres, Konkwistadorzy w spódnicach, online https://wyborcza.pl/alehistoria/7,121681,13298551,konkwistadorzy-w-spodnicach.html, dostęp 14/12/2022
  8. Alicja Olewiecka, Bakteria chlamydia trachomatis i choroba, którą wywołuje – chlamydioza. Jak rozpoznać i leczyć?, online https://gemini.pl/poradnik/artykul/chlamydioza-objawy-diagnostyka-leczenie/, dostęp 14/12/2022
  9. Marta Dąbrowska, Rzeżączka – czym jest, jakie są jej objawy i jak ją leczyć?, online https://tantumrosa.pl/rzezaczka/, dostęp 14/12/2022
  10. Małgorzata Marszałek, Rzeżączka – objawy u kobiet i mężczyzn. Leczenie rzeżączki, online https://www.heydoc.pl/s/article/Rzezaczka-objawy-u-kobiet-i-mezczyzn-Leczenie-rzezaczki, 14/12/2022
  11. Monika Szafarowska, Zakażenia HPV, online https://podyplomie.pl/ginekologia/29931,zakazenia-hpv, dostęp 14/12/2022
  12. Wojtek Duch, Choroba rozpustnych arystokratów. Zabiła trzech polskich królów, online https://historia.org.pl/2020/07/22/choroba-rozpustnych-arystokratow-zabila-trzech-polskich-krolow/ , dostęp 14/12/2022
  13. Adam Cichewicz, Kandydoza pochwy, online https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/80475,kandydoza-pochwy dostęp 14/12/2022